Megality Portugalii: Prehistoryczne ryty skalne w Foz Coa

05 października 2011. Villa Nova da Foz Coa. Małe miasteczko w dorzeczu rzeki Duero (nad którą leży Porto) i pobliski wielki park archeologiczny w dolinie rzeczki Coa, ciągnący się wzdłuż niej na 17 km. W dolinie znajdują się stanowiska unikalnej sztuki paleolitycznej, czyli w tym wypadku od 22 tysięcy lat przed Chrystusem, ale i nowsze neolityczne (od 10 tysięcy przed Chrystusem, to czasy megalitów) i aż do współczesności. Te ryty w skale przetrwały tak długo na wolnym powietrzu w odróżnieniu od równie starych, a nawet starszych, malowideł jaskiniowych, których naturalne barwniki wymagały absolutnej ciemności, co zapewniało im na tysiące lat na przykład zawalenie się wejścia do jaskini. 

Tak wygląda dolina rzeki Coa:

Wspaniale rośnie tu wino (porto!), oliwki, migdały. 

Dla turystów dostępne są trzy stanowiska z rytami, tylko z przewodnikiem i dojazdem parkowym jeepem. Rysunki są ryte przeważnie na łupkach metamorficznych (ale zdarzają się też na granicie), tworzących gładkie, pionowe panele - w sam raz do bazgrania: 

Ryte lub wystukiwane (kamienna czekanka!) w skale rysunki z paleolitu przedstawiają przede wszystkim zwierzęta:

Ryty nachodzą często jeden na drugi, tworząc niełatwą do rozszyfrowania plątaninę linii:

I jeszcze trochę tych zwierzaków:

Po co je tak ryto, a w jaskiniach malowano? Raczej nie dla przyjemności - współcześni badacze najczęściej łączą te obrazy z magią łowiecką, pojawiają się też motywy szamańskiego przekształcania człowieka w zwierzę i odwrotnie, chociaż akurat nie ma ich na tych stanowiskach. 

Jeszcze kilka widoczków z doliny:

 

Ryty zostały odkryte dla nauki w 1992 roku. Wkrótce okazało się, że cała dolina ma zostać zalana w związku z budową tamy. Szybko powstał silny ruch społeczny na rzecz ocalenia rytów i nowo wybrany premier zrezygnował z tamy (widać jednak na zdjęciach powyżej, że jakieś niewielkie jezioro zalewowe powstało). UNESCO uznało dolinę za zabytek skali światowej. Nowe panele z rytami są ciągle odkrywane, czasem są przykryte naniesionym przez rzekę rumoszem skalnym i trzeba je pracowicie odgrzebywać. Przekopywanie się przez kolejne warstwy rumoszu to dla archeologów bardzo cenne zajęcie bo pozwala na dokładniejsze datowanie zasłoniętych paneli. Dopiero co odkryto olbrzymiego, długiego na 3.5 metra bawoła (tylko w Lascaux są malowidła podobnej wielkości). Poza Foz Coa jest jeszcze w Europie (również w Portugalii i zaraz za granicą w Hiszpanii) kilka podobnych miejsc z rytami, ale nie tak rozległych.

Do dyspozycji turystów jest też nowoczesne muzeum do którego warto zajrzeć aby popatrzeć na co ciekawsze ryty uwolnione z konkretnego miejsca i braków w wykonaniu lub związanych z upływem czasu, jak na przykład ten rysunek (kozicy? antylopy?):

 

Zastanawiam się, czy tych (bardzo) dawnych twórców jednak nie fascynowało też piękno zarówno modeli jak i samych rysunków? Czy nie możemy odczuć łączności z tymi ludźmi bez stałego miejsca zamieszkania (przypominam - to paleolit!)?

Ciepło było w Foz Coa bardzo pomimo początku października i chociaż przeważnie nie starczało czasu na sjestę (turysta jak żołnierz na wojnie :-) ), to z przyjemnością, patrząc na tę fotografię:

myślę o błogim wylegiwaniu się w porze upału.

A ponieważ blog jest o kamiennych strukturach, to załączam trzy dowody, że w nowszych, już naszych czasach w tych okolicach buduje się ciągle z kamienia, chociaż rozmiary budulca są inne: